دیدگاه شیعه در مسأله خلافت و جانشینی بعد از پیامبر (ص) چیست؟

عقیده شیعه در مسأله خلافت و جانشینی پیامبراکرم (ص)، آن است که:

 

1- امام و خلیفه ی پیامبر(ص) وظایف و شؤوناتی دارد. اهم وظیفه ی امام، پس از درگذشت پیامبر اسلام، از قرار زیر است: تبیین مفاهیم قرآن، بیان احکام شرع، بازداشتن جامعه از هر نوع انحراف، پاسخگویی به پرسش های دینی و عقیدتی، اجرای قسط و عدل در جامعه، پاسداری از مرزهای اسلام در برابر دشمنان.

2- امام و جانشین پیامبر (ص) بایستی از نظر علمی و اخلاقی مورد عنایت خاص الهی باشد و در سایه تربیت های غیبی قرار گرفته باشد. یعنی بایستی همچون پیامبر از هرگونه اشتباه و نسیان و سهو مصون و نیز از هر گناه و خطا معصوم باشد. و به همین جهت تشخیص و تعیین امام تنها از سوی خداوند و به واسطه پیامبر (ص) یا امام قبلی میسر و ممکن است.

3- پیامبر (ص)، امام و رهبر بعد از خود را معرفی کرده است یعنی با تعیین علی بن ابیطالب (ع) به عنوان خلیفه بعد از خود، در مواقع گوناگون به آن وظیفه ی خطیری که داشت، جامه عمل پوشانید. از این روی؛ حضرت علی(ع) همواره خود را امام و خلیفه بر حق و بلا فصل پیامبراکرم (ص) می دانست در موارد مختلف این مسأله را به جامعه اسلامی و خلفاء قبل از خود یادآوری می کردند که خلافت یک امر انتصابی از طرف خداوند متعال است و توسط پیامبراکرم (ص) بارها اعلام شده است.

4- جانشینان پیامبر (ص) دوازده نفر می باشند و تعبیر «اثناعشر خلیفه» در کتب فریقین(شیعه وسنی) آمده است. که اولین آنها علی بن ابیطالب(ع) و آخرین آنها حضرت حجت بن الحسن العسکری (عج) می باشد.

5- نام های مقدس ائمه(ع) و جانشینان پیامبر اکرم (ص) بدین قرار است:

1. علی بن ابیطالب، 2. حسن بن علی، 3. حسین بن علی، 4. علی بن حسین، 5. محمد بن علی، 6. جعفر بن محمد، 7. موسی بن جعفر، 8. علی بن موسی، 9. محمد بن علی، 10. علی بن محمد، 11. حسن بن علی، 12.امام مهدی (ع).([1])

نتیجه این که؛ شیعه در مسأله خلافت و جانشینی پیامبراکرم (ص) معتقد است که پیامبراکرم (ص) به دستور خداوند، حضرت علی (ع) را برای آن منصب، نصب کرده بودند اما زمانی که عواملی ایشان را از این منصب دور کرد آنگاه که به آن حضرت احتیاج پیدا می شد، خود را بی تفاوت نسبت به سرنوشت اسلام و مسلمانان نمی دانست و بر اساس مصلحت اسلام و مصلحت و منافع جامعه بشریت مخصوصا مستضعفین و مظلومین، نظر خود را اعلام می فرمودند. ([2])

6- درباره صحابه پیامبر اکرم (ص)، شیعه معتقد است که برای بررسی شخصیت هر فردی باید مجموعه رفتارهای او مورد بررسی قرار گیرد و عنوان و سمت او نباید مانع از تحقیق تفحص شود.

صحابی و همراه پیامبر (ص) بودن گرچه افتخاری است بزرگ اما دلیل معصوم انگاشتن یا نا دیده گرفتن خطای آنها نمی شود. چنان که قرآن کریم برخی از مهاجرین و انصار را به دلیل اشتباهات واضح، مورد عتاب قرارداده است، مانند منافقین مخفی که شناخته شده نبودند[3]، یا کسانی که ایمانشان ضعیف و قلبشان مریض بوده است[4]و....

 

--------------------------------------------------------------------------------

[1] بر گرفته ازسؤال287 نمایه: مشخصات و ویژگیهای شیعه

[2] نک: سؤال512، نمایه: امام علی(ع) و لشکر کشی خلفا به سایر کشورها

[3] توبة، 101.

[4] احزاب، 11.1