چگونه با این که حضرت علی(ع) محور شناخت حق است صحابه خلافت ایشان را قبول نکردند؟

 

برای پاسخ کامل به این پرسش باید چندین محوری که در آن مطرح شده، مورد بررسی قرار گیرد تا نتیجه لازم به دست آید، بدین ترتیب که:

 

1 - آیا تخلف انصار از بیعت با علی(ع)، با حضور آنان در جنگ صفین منافاتی دارد و آیا انسانها نمی­توانند اشتباهات خود را جبران نمایند؟

 

2 - آیا شیعه، انصار و باقی صحابه را مرتد می­داند؟

3 - آیا شیعیان، تنها به دلیل ارتباط عاطفی با اهل بیت است که آنان را جانشینان پیامبر(ص) می­دانند؟

 

4 - آیا این چیز عجیبی است که علی(ع) معیار حق باشد؟

 

5 - آیا عمل ننمودن به محتوای حدیث غدیر و انکار آن به یک معنا بوده و آیا لزوما معاصران پیامبران، از درک بهتری نسبت به آموزه­های دینی برخوردار بوده و آیندگان تنها باید تفسیر آنان را ملاک عمل خود قرار دهند؟و در نهایت اینکه آیا تفسیر شما از این حدیث نیز مورد عمل صحابه واقع گردیده یا خیر؟

 

اکنون به همین ترتیب به بررسی موارد فوق می­پردازیم:

 

1 - از محتوای پرسش چنین برداشت می­گردد که گویا ، انسانها را  موجودات تغییر ناپذیری می­پندارید که در تمام عمر خود بر یک عقیده بوده و اگر در موردی دچار اشتباهی گردیدند، دیگر امکان جبران آنرا نخواهند داشت و بر طبق همین عقیده، استدلال نموده­اید که اگر شیعیان،انتقاداتی نسبت به صحابه و انصار در موضوع خلافت دارند، دیگر حق ندارند در موضوعی دیگر؛ که آنان رفتار درستی داشته­اند؛ از آنان به نیکی یاد نمایند.

 

اول: می­دانیم که بعد از پیروزی چشمگیر مسلمانان در جنگ بدر، بیشتر صحابه در جریان جنگ احد فرار نموده و مورد توبیخ خداوند قرار گرفتند [1]    ، اما بعد از آن به دلیل اینکه با جراحاتی که در بدن خود داشتند، از پیامبر(ص) فرمانبرداری نموده و دوباره به تعقیب مشرکان پرداختند، خداوند از آنان ستایش نمود [2]    و اما بار دیگر؛ هنگام محاصره مدینه توسط احزاب؛ دلهای بسیاری از یاران پیامبر(ص) به لرزه درآمده، تعدادی از آنها به بهانه­های مختلف قصد فرار از جنگ را داشتند و برخی از آنها نیز وعده خدا و رسول او را دروغ پنداشتند [3]     که سوره احزاب مملو از نکوهش آنان است، سپس آنان در سالهای بعد، با شرکت در بیعت رضوان، رضایت الهی را برای خود فراهم آوردند [4]    ، اما با فرار خود در جنگ حنین، پیامبر(ص) را تنها گذاشته و تنها با فروآمدن سپاهیان غیبی بود که کفار رو به هزیمت گذاشتند، ولی با این وجود، خداوند گناه فراریان را بخشید [5]     و ...!

 

خداوند چرا یاران پیامبر(ص) را به تناوب، تشویق و توبیخ می­نماید؟!

 

دوم: در کتابهای اهل سنت بیان شده که خلیفه دوم قبل از مسلمان شدنش، خواهر خود فاطمه بنت الخطاب را؛ تنها به دلیل آنکه به همراه شوهرش اسلام آورده بود؛ مورد ضرب و شتم قرار داده و سرش را شکست [6]    ! واضح است می­توانیم به چنین رفتاری منتقد باشیم، اما بعدها، ایشان تا مقام خلافت پیامبر(ص) ارتقا یافت، چرا برای شما، پرسشی همانند اعتراضتان بر شیعیان پدید نیامده که چرا با اینکه ایشان در مقطع زمانی خاصی، رفتاری شایسته انتقاد داشتند، ولی بعدها به خلافت رسیده و از فتوحاتشان تجلیل به عمل می­آید؟!

 

سوم: در تمام تواریخ آمده که عثمان در مرکز شهر مدینه، در محاصره برخی مسلمانان گرفتار شده و بعد از کشمکش­های فراوان، سرانجام به قتل رسید و نه انصار و نه مهاجرین، هیچکدام دفاع قابل توجهی از او ننموده، بلکه بسیاری از آنان در شمار مخالفانش به حساب می­آمدند! شما که مدافع صحابه و انصار هستید، آیا از خود پرسیده­اید که بیعت اولیه آنان با عثمان صحیح بوده و یا تنها گذاشتن او در محاصره­ای که منجر به قتل او گردید؟! آیا نمی­توانید عملکردی از آنان را قبول داشته و به رفتار دیگرشان منتقد باشید؟

 

و چهارم: اهل سنت  ابوبکر را شایسته­ترین فرد برای خلافت ارزیابی می­نمایید، اما به اجماع تمام مورخین، انصار در ابتدا با ایشان بیعت ننموده و تنها بعد از گفتگوهای فراوان بود که بیشتر آنها و نه تمامشان، خلافت ایشان را به رسمیت شناختند. بر این اساس، به نظر شما نیز، آنها ابتدا، در تشخیص خلیفه دچار اشتباه گردیده و سپس آنرا جبران نمودند و این عقیده خود را توهین به آنان تلقی نمی­نمایید! اما اگر شیعه نیز چنین عقیده­ای داشته و بگوید آنها اشتباهی مرتکب شده و علی(ع) را تنها گذاشتند، اما بعدها آنرا جبران نمودند، نظر آنان در مورد انصار را متناقض می­پندارید؟!

 

ما معتقدیم که صحابه پیامبر(ص)؛ از جمله انصار؛ در طول زندگی خود، عملکردهای متفاوتی داشته­اند که در هر مورد، بستگی به نوع آن عملکرد، در باره آن قضاوت مناسب را خواهیم داشت و این طرز فکر دقیقا مطابق با برخورد قرآن کریم با یاران پیامبر(ص) است که بیان گردید. همچنین، آیات بسیاری از قرآن در مورد بنی اسرائیل نازل گردیده که در آن موضع­گیری­های متفاوتی نسبت به این قوم وجود دارد و آنان را گاهی قومی برگزیده و گاهی گروهی لعنت شده ارزیابی می­نماید [7]    .

 

نتیجه­گیری نهایی ما در این قسمت از پاسخ، منافات نداشتن انتقادمان از انصار به دلیل نوعی از عملکرد و ستایش از آنان به علت عملکردی دیگر است .

 

2 – اما با این وجود و با تمام انتقاداتی که نسبت به سهل­انگاری انصار در موضوع خلافت داریم؛ بر خلاف آنچه نگاشته­اید؛ آنان را افرادی مرتد نمی­دانیم که دین اسلام را ترک نموده و به شرک و بت پرستی برگشته باشند

 

3 – دلیل ما برای خلافت پیشوایان اهل بیت(ع)، تنها آن نیست که طبق آیه بیست و سوم سوره شوری و دلایل دیگر، باید به آنها علاقمند باشیم، بلکه علاوه بر آن، دلایل بسیار دیگری وجود دارد که در مرحله اول، خلافت علی(ع)، و در پی آن، امامت سایر امامان(ع) را اثبات می­نماید که با مراجعه به کتب کلامی شیعه، به آسانی می­توانید به این موضوع پی­برده و دلایل شیعیان در ارتباط با موضوع خلافت را ارزیابی نمایید.

 

اما باید به این پرسش نیز پاسخ دهید که چرا صحابه­ای که به عقیده اهل سنت، بین خلافت و پیوند عاطفی، ارتباطی نمی­بینند، بعد از بیست و پنج سال از رحلت پیامبر(ص)، با علی(ع) بیعت نمودند!؟، آیا طی این 25 سال، عملکرد خاصی از ایشان ملاحظه شد و یا اینکه ایشان فضیلتی غیر آنچه در زمان پیامبر(ص) از آن برخوردار بودند، به دست آوردند که به ناگاه مستحق خلافت شدند!؟ اگر به تاریخ مراجعه نمایید، در خواهید یافت که مولایمان بر خلاف زمان حیات پیامبر(ص)، در این مدت نه در جنگی شرکت نمود و نه فرمانروایی بر منطقه­ای را پذیرفت و نه ...، بلکه تنها برای مصلحت اسلام، وضعیت موجود را تحمل نموده و در مواردی که لازم بود، مشاوره­های مختصری ارائه می­نمود. پس چه دلیلی داشت که صحابه به دنبال افرادی از فرمانروایان و فرماندهان سه خلیفه قبلی نبوده، علی(ع) را از این میان برگزیدند؟!

 

4 – اما آنچه در مورد میزان و ترازو قرار دادن علی(ع) و سنجیدن حق و حقیقت با کمک دوستی و یا دشمنی با ایشان، اشاره کردید، نه تنها امر عجیبی نبوده، بلکه ما افتخار می­نماییم که دارای چنین عقیده­ای بوده و با استناد به سخنانی از پیامبر گرامی اسلام(ص) که مورد تأیید اهل سنت نیز می­باشد، اعلام می­داریم که برای محک زدن افراد، این بهترین ترازویی است که می­توان تصور نمود.

 

آیا حدیث متواتر و صحیحی در معتبرترین کتابهایتان وجود ندارد که طی آن، پیامبر(ص)، علی(ع) را برای خود همانند هارون(ع) برای موسی(ع) اعلام می­نماید [9]    !؟ از شما می­پرسیم! با توجه به ویژگی­هایی که از هارون(ع) در قرآن بیان گردیده [10]    ، هنگامی که موسی(ع) در قوم خود نبوده، آیا ترازویی دقیق­تر و معتبرتر از هارون(ع) را می­توان تصور نمود؟!

 

در روایتی از صحیح ترمذی از پیامبر اکرم(ص) منقول است که ایشان می­فرمایند:خدا علی(ع) را در پوشش رحمت خود قرار دهد، خدایا حق را با او قرار ده بگونه­ای که علی(ع) هر عملی انجام دهد، حق با او باشد [11]    ! حاکم نیشابوری نیز این حدیث را نقل نموده و بیان می­دارد که این روایت طبق مبانی بخاری و مسلم، روایتی صحیح می­باشد، ولی با این وجود، آن دو (به هر دلیل) این روایت را نقل ننموده­اند [12]    !! آیا این روایت دقیقا درستی عقیده ما، در معیار قرار دادن علی(ع) را تأیید نخواهد نمود؟!

 

حدیث ولایتی که اصل آن را در پرسشتان مورد پذیرش قرار داده، اما تفسیری خلاف آنچه ما معتقدیم را از آن ارائه نمودید، با همان معنای مورد پسندتان؛ که دست کم علی(ع) را مولی و دوست هر شخصی می­دانید که پیامبر(ص) مولی و دوست اوست؛ آیا خود به تنهایی برای میزان قرار دادن امیرالمؤمنین(ع) کفایت نمی­نماید؟!و و....

 

مشابه چنین روایاتی، در مورد نزدیکترین یاران علی(ع) نیز موجود می­باشد، همانند آنچه از پیامبر(ص) وارد شده که آسمان سایه نینداخته و زمین در برنگرفته شخصی را که راستگوتر از ابوذر باشد [13]     و او از پیروان اندک علی(ع) بود! عمار را که اهل سنت نیز قبول دارند که پیامبر(ص) فرموده که گروه تجاوزگری او را به شهادت می­رسانند [14]    ، از اشخاصی بود که همواره بر محور علی(ع) می­گردید!

 

آیا باز هم گمان می­نمایید که معیار قرار دادن علی(ع) امر عجیبی است؟!

 

آیا نباید بر اساس،چنین روایاتی هم ما و هم شما، همانگونه که مقدار همراهی با پیامبر(ص) را معیاری برای سنجش افراد قرار می­دهیم، همین شیوه را در مورد پشتیبانی از علی(ع) نیز اجرا نماییم؟!

 

5 - در بخش دیگر چون صحابه؛ به تواتر؛ حدیث غدیر را نقل نموده­ و سپس با علی(ع) بیعت ننمودند، چنین رفتاری دلیل بر آن است که آنان معنای ولایت را تنها دوستی ارزیابی نموده و هیچ استفاده دیگری از آن، برایشان متصور نبوده است و ما نیز به همین جهت و به دلیل اینکه در زمان صدور روایت حضور نداشته­ایم، حق هیچگونه تحلیل دیگری را نداریم!؟

 

در جواب باید گفت که در مورد تواتر حدیث غدیر و معنای ولایت به مقدار کافی پاسخ­هایی داده شده است که می­توانید بخشی از آن را در نمایه­های غدیر همین سایت ملاحظه نمایید، اما این که فرمودید چون ما در آن زمان نبوده­ایم، نمی­توانیم قضاوتی در مورد آن داشته باشیم، استدلالی است که با منطق قرآنی سازگار نمی­باشد، چون خداوند در مورد قریش بیان می­دارد که اگر آنان به قرآن و حکمت کافر گشتند، ما گروهی دیگر را برمی­انگیزانیم که کفر نورزند [15]    . البته این گروه دوم، همان انصار و اهل مدینه می­باشند [16]     که با اینکه از لحاظ طایفه­ای و مکانی در مقایسه با قریش از پیامبر(ص) دورتر بودند، به ایشان ایمان آوردند.

 

شاید بگویید که در این مورد، چون گروه اول کافر و گروه دوم مؤمن بودند، این مقایسه صحیح نمی­باشد، که در جواب می­گوییم هدف ما از بیان این آیه، اثبات آن بود که تنها نزدیکی زمانی و مکانی دلیل بر درک بهتر سخنان پیامبران نمی­باشد، در ضمن آیات بسیار دیگری وجود دارد که خطاب به مسلمانان(و نه کفار!) بیان می­دارد که اگر شما به آموزه­های دینی عمل ننمودید، خداوند اشخاص دیگری را جایگزین خواهد نمود که بر طبق آنها رفتار نمایند که به یک نمونه از آن اشاره می­نماییم:

 

خداوند در سوره محمد(ص) که در مدینه نازل گردیده، مسلمانان معاصر با پیامبر(ص) را تهدید می­نماید که با این که شما را به انفاق در راه خدا فرا می­خوانیم، برخی از شما بخل می­ورزید که این رفتارتان به ضرر خودتان تمام خواهد شد و خداوند از شما بی­نیاز است و اگر به همین شیوه ادامه دهید، خداوند گروهی دیگر از مسلمانان را جایگزین شما خواهد نمود که آنان همانند شما از دستورات خدا و پیامبر(ص) سرپیچی نمی­نمایند [17]    ! مفسران اهل سنت در ذیل این آیه، روایتی را از ابوهریره بیان می­دارند مبنی بر اینکه سلمان فارسی هنگام نزول آیه نزد پیامبر(ص) بوده و صحابه از پیامبر(ص) پرسیدندکه اگر ما از دین روبرگردانیم، چه اشخاصی جانشین ما خواهند گردید؟ پیامبر(ص) بر کتف سلمان کوبید و فرمود: او و نژاد او! و قسم به خدایی که جانم در دست اوست، اگر ایمان به ستاره ثریا هم آویزان باشد، مردان بلند همتی از فارس بدان دست خواهند یافت [18]    !

 

پرسش ما این است که چنین اشخاصی که متن قرآن را به تواتر نقل نموده و به حافظه خود می­سپردند، اما گاهی به دستور صریح قرآن عمل نمی­کردند، آیا ممکن نیست که از عمل به حدیث متواتری که خود آنرا نقل نموده­اند، استنکاف ورزند؟! و آیا ممکن نیست، اشخاصی که در قرآن به ظهور و جایگزینی آنان وعده داده شده است، تفسیر بهتر و مناسبتری از آیات قرآن و روایات پیامبر(ص) داشته­باشند؟! امیدواریم که با مطالعه دقیق این آیات و تفاسیر آن، به پاسخ پرسشتان دست یابید، و در ضمن مطلع باشید که تفسیر ما از حدیث ولایت، در زمان صحابه نیز وجود داشته و آنان نیز تنها تفسیر مورد نظر شما را ارائه نمی­دادند که می­توانید علاوه بر پاسخهای مطرح شده در این سایت به کتاب الغدیر نیز مراجعه فرمایید .

 

و در نهایت حتی اگر تفسیر شما از حدیث ولایت صحیح باشد، آیا صحابه محترم نمی بایست علی(ع) که دوستی او همانند دوستی با پیامبر(ص) است را طرف مشورت خود قرار داده و در مورد خلافت، نظر او را جویا گردند؟!

 

می­دانیم که او تا مدتها و تا زمان رحلت همسرش فاطمه(س)، از بیعت خودداری نمود [19]    ! این خودداری چه دلیلی می­تواند داشته باشد؟مگر این که اهل سنت  عقیده داشته­ باشند که متوجه مطلب مهمی شده­اند که علی(ع) از آن غافل بوده است!

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

[1]  - آل عمران، 153.

 [2]  - آل عمران، 172.

 [3]  - احزاب، 16- 9.

 [4]  - فتح، آیات 10 و 18.

 [5]  - توبه، 27- 25.

 [6]  - محمد بن احمد فرطبی، الجامع لاحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1364 ه ش، ج 11، ص 164.

  [7]  - بقره، 47 و مائده، 13و آیات بسیار دیگر .

 [9]  - صحیح بخاری ، دار الفکر، بیروت، 1401 ه ق، ج 4 ، ص 208 و ج 5، ص 129.

 [10]  - به عنوان نمونه: طه، 37-29.

 [11]  - صحیح ترمذی، دار الفکر، بیروت، 1403 ه ق، ج 5، ص 297.{رحم الله علیا، اللهم ادر الحق معه حیث دار}

  [12]  - حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار المعرفه، بیروت، 1406 ه ق، ج 3، صص 125- 124.

  [13]  - ابن حجر العسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1415 ه ق، ج 7، ص 108.

  [14]  - جلال الدین سیوطی، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1404 ه ق، ج 4، ص 371و نیزمنابع بسیار دیگر .

  [15]  - انعام، 89.

 [16]  - ابو جعفر محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دار المعرفه، بیروت، 1412 ه ق، ج 7، ص 175 - 174.

  [17]  - محمد،38. در این زمینه، مطالعه آیات 54 سوره مائده و 40 و 41 سوره معارج نیز مفید می­باشد.

 [18]      - ابو جعفر طبری، جامع البیان، ج 26، ص 42.

  [19]      - ر. ک : صحیح بخاری ، ج 5 ، صص 82 و 83 .