علی علیه السلام کشته افکار است نه افراد !!

اگرچه عامل اصلی و پرچمدار در این رویداد، فردی از گروه خوارج (به عنوان یک گروه شناخته شده) بوده است اما بنظر می رسد می بایست زمینه‌های فکری و عوامل درونی پیدایش این گروه و افرادی از این دست را شناسایی کرد که برخی از این عوامل عبارتند از جهل و نادانی، نداشتن بصیرت و خشک مغزی که مجموعه این مولفه‌ها اگر در گروه و افراد دیگری نیز یکجا جمع شود، آنها نیز برای جامعه اسلامی همان مصائب و فجایع را رقم خواهندزد . بنابراین پیش از هرعمل و تحلیلی باید روحیه، تفکر و شرایط ایجاد گروههایی این چنین را مورد توجه قرارداد.

مهم‌ترین مشخصه و ممیزه گروه خوارج «جهل و نداشتن بصیرت» بود که این عامل در دوره‌های بعد نیز آثار خود را نشان داد. هرچندکه در دورههای بعد ممکن است نامی از گروه خوارج در میان نباشد اما همین عدم بصیرت باعث می‌شود که با امام همراهی نشود و گاه حتی مشکلاتی برای عموم جامعه اسلامی ایجاد گردد.

داشتن یک نگاه باز به مسئله و محدود نکردن آن به گروه خوارج که در زمان و روزگار امیرالمونین علیه السلام بودند، می‌تواند نتایج بهتری را برای ما به ارمغان بیاورد. شناسایی عوامل ایجاد خوارج و یا عواملی که باعث شد این گروه (به صورت مشخص ابن ملجم ) بتواند به اهداف و مقاصد خود برسد امروز نیز می تواند راهگشای ما باشد.

یک عامل مهم در این جریان جاه‌طلبی و احیای ریاست از دست رفته قریش در دوران قبل از اسلام بود که پرچمدار این جریان در این زمانه معاویه است. معاویه با یک فرآیند در شام قدرت یافت و در طول سالیان متمادی این قدرت تثبیت شد.

نکته خاصی که در این جریان نباید از آن غفلت کرد این است که بر اساس گزارشات تاریخی در دوران خلفا، (سه خلیفه اول) همه والیان و فرماندهان و امراء در مناطق مختلف جغرافیای جامعه اسلامی تغییر می‌کنند به غیر از معاویه ! کاملا واضح و مشخص است که این عدم تغییر تصادفی نبوده و با یک برنامه ‌ریزی جهت‌دار انجام شده است. این که یک نفر 40 سال در یک منطقه خاص قدرت را در دست داشته باشد نمی‌تواند تصادفی باشد.

بنای معاویه از همان ابتدا مسموم ‌کردن جامعه و دمیدن روح ذدشمنی با اهل بیت از همان دوران کودکی در مردم شام بود. این برنامه تا 20 سال ادامه داشت و در طول این مدت تک تک افراد تحت تعلیم این برنامه، تبدیل به رزمنده‌ای برای سپاه شام و معاویه شده بودند. بنابراین معاویه از  همان ابتدا نقشه خود را آغاز می‌کند، برای این که بتواند جامعه را به سمتی سوق دهد که اهل بیت و بخصوص امیرالمومنین (ع) را در نظر مردم شام،یک انسان کاملا معمولی یا پایین‌تر از آن در حدی که حتی نماز واجب خود را هم نمی‌خواند،جلوه دهد.

اینکه مردم شام فکر می کردند  امیرالمؤمنین نماز نمی‌خواند یک شعار نیست که شیعه برای تحقیر معاویه از آن استفاده کند بلکه حقیقتی است که در جریان گفت‌وگوهای سپاهیان و فرماندهان سپاه امام با فرماندهان سپاه معاویه (درنقل های تاریخی مربوط به جنگ صفین) کاملا مشهود است.  طبق گزارشات تاریخی هنگامی که در مواجهه این دو سپاه صحبت از نماز و وقت نماز می‌شود سپاهیان و فرماندهان سپاه معاویه از سپاه حضرت علی (ع) سوال می‌کنند که مگر علی هم نماز می‌خواند؟؟! به عبارت بهتر این ذهنیتی نیست که ما بخواهیم آن را ترویج کنیم بلکه حقیقت این است که برخی از فرماندهان سپاه معاویه بر این باور و اعتقاد بودند که حضرت علی (ع) حتی نماز نمی‌خواند!!! بنابراین این روند یک برنامه چندین ساله بود که توسط معاویه برنامه ‌ریزی و اجرا شده بود.

معاویه با جنگ صفین باعث شد تا برخی از نیروهای فاقد بصیرت که در جنگ جمل نطفه تشکیل آنان بسته شده بود و نوعی جمود فکری و خشک‌ مغزی هم در آنها دیده می شد، علیرغم روزه، نماز و تعبد در سطح بسیار بالا، به دلیل همین خشکه ‌مقدسی حقیقت  را نپذیرند و از رهبری و ولایت امیرالمومنین (ع) نیز سر باز زده و درست در بزنگاه ‌و در شرایط سرنوشت از  فرمین حضرت اطاعت نکرده و رو در روی امیرالمونین (ع) قرار بگیرند.